Zaćmą nazywamy zmętnienie wcześniej przezroczystej soczewki oka. Z wiekiem dochodzi do kumulowania się produktów przemiany materii w soczewce i w konsekwencji stopniowego pogarszania się ostrość wzroku, aż do prawie całkowitej utraty widzenia. Zaćma może także rozwinąć się wskutek urazu oka, zapalenia błony naczyniowej, cukrzycy, czy też przewlekłej steroidoterapii. Pojawia się w każdym wieku. Według Światowej Organizacji Zdrowia zaćma stanowi główną przyczyną upośledzenia widzenia na świecie.

Zaćmę dzielimy na:

• jądrową – zmętnienie zlokalizowane jest w środkowej części soczewki (jądrze) i upośledza widzenie w jasnym oświetleniu, a poprawia widzenie z bliska (czytanie bez okularów), co jest konsekwencją pojawienia się krótkowzroczności
• korową – zmętnienie występuje w korze otaczającej jądro soczewki i pogarsza widzenie o zmroku oraz w ciemnych pomieszczeniach
• podtorebkową tylną - zmętnienie dotyczy tylnej torebki soczewki i upośledza widzenie w jasnym oświetleniu, zwłaszcza przy pracy z bliska
• dojrzałą – zmętnienie dotyczy wszystkich struktur soczewki i w znacznym stopniu pogarsza widzenie, aż do poczucia światła

Rozpoznanie zaćmy opiera się, na:

• zebraniu wywiadu
• badaniu w lampie szczelinowej po rozszerzeniu źrenic
• badaniu dna oka
• ultrasonografii oka, zwłaszcza przy nieprzejrzystej soczewce, w celu wykluczenia schorzeń mogących wpływać na ostrość wzroku, takich jak odwarstwienie siatkówki, czy też guz wewnątrzgałkowy

Leczenie zaćmy:

a) farmakologiczne - skuteczność leczenia miejscowego nie została w pełni potwierdzona

b) operacyjne - podejmuje się na skutek:

• istotnego obniżenia ostrości wzroku, utrudniającego wykonywanie codziennych czynności i pracy zawodowej
• złego wglądu w dno oka uniemożliwiającego diagnostykę i leczenie chorób siatkówki i nerwu wzrokowego
• obecności podwichniętej soczewki, której nieprawidłowe ułożenie może predysponować do rozwoju jaskry

Leczenie operacyjne zaćmy:

• fakoemulsyfikacja - nowoczesna metoda polegająca na usunięciu zmętniałej soczewki przez małe cięcie za pomocą ultradźwiękowej końcówki z jednoczesnym wszczepieniem sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej (zwijalnej), zabieg zazwyczaj nie wymaga zakładania szwów i umożliwia szybką rehabilitację wzrokową
• zewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy - metoda polega na jednoczesnym usunięciu jądra zmętniałej soczewki przez stosunkowo szerokie cięcie i wszczepieniu sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej, zabieg wymaga założenia szwów

Soczewka wewnątrzgałkowa:

• wszczepiana jest w miejsce wcześniej usuniętej naturalnej soczewki i pozostaje w oku na zawsze
• zazwyczaj umieszczana jest w torebce soczewki naturalnej, rzadziej zamocowywana na tęczówce i umieszczona w przedniej komorze oka, wyjątkowo rzadko jest podszywana do twardówki
• wykonana jest z tworzywa sztucznego, np. akrylu hydrofobowego, akrylu hydrofilnego, silikonu i PMMA (polimetylometakrylanu)
• wykazuje właściwości skupiające lub rozpraszające promienie świetlne
• najczęściej jest barwy białej lub żółtej
• dodatkowo może zawierać filtr chroniący przed światłem niebieskim, które niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie siatkówki oka
• zbudowana jest z okrągłej części głównej oraz dwóch ramion (haptenów) utrzymujących soczewkę we właściwej pozycji
• może być zwijalna lub sztywna – soczewka zwijalna wykonana jest z elastycznego materiału umożliwiającego wszczepienie jej przez trzykrotnie mniejsze cięcie w porównaniu do soczewki sztywnej wykonanej z PMMA
• jednoczęściowa lub wieloczęściowa – ta pierwsze wykonana jest w całości z tego samego materiału, natomiast w przypadku drugiej, elementy utrzymujące część optyczną soczewki wykonane są z innego rodzaju materiału
• jednoogniskowa lub wieloogniskowa – soczewka wieloogniskowa (multifokalna) w przeciwieństwie do soczewki jednoogniskowej, tworzy dwa lub więcej ognisk skupienia światła, dzięki czemu uzyskuje się dobre widzenie do bliży, dali oraz pracy przy komputerze, bez konieczności zakładania okularów
• sferyczna lub asferyczna – w soczewce asferycznej w porównaniu do soczewki sferycznej promienie świetlne przechodzące przez część centralną i obwodową soczewki, są ogniskowane w tym samym miejscu, co pozwala na uzyskanie lepszego kontrastu w warunkach gorszego oświetlenia
• toryczne – pozwalają na korekcję przedoperacyjnego astygmatyzmu
• akomodacyjne – umożliwiają widzenie z bliska i daleka, choć część pacjentów musi korzystać z okularów do pracy z bliska

Moc wszczepionej soczewki wewnątrzgałkowej:

• obliczana jest indywidualnie, na podstawie pomiarów gałki ocznej
• pozwala na uzyskanie zadowalającego widzenia wskutek likwidacji zmętnienia soczewki i skorygowania wady wzroku
• u większości pacjentów dobierana jest w taki sposób, aby umożliwiała zakładanie szkieł korekcyjnych jedynie do pracy z bliska
• u krótkowidzów – wszczepiana jest taka soczewka, która pozwala na noszenie okularów wyłącznie do patrzenia w dal

Pooperacyjny brak poprawy widzenia, może wynikać z:

• obecności innych chorób oka, takich jak: jaskra, zanik nerwu wzrokowego, a także zmian zwyrodnieniowych siatkówki i chorób plamki, które pomimo usunięcia zaćmy nie pozwolą na dobre widzenie
• mętnienia torebki tylnej soczewki, które może pojawić się w różnym czasie po zabiegu, leczenie polega na laserowym wycięciu otworu w zmętniałej torebce, czyli wykonaniu kapsulotomii, po której widzenie ponownie poprawia się